Mae eich gwaith wedi cael ei ddiogelu gan hawlfraint yn awtomatig o'r eiliad y cafodd ei greu.
Rhoddir hawlfraint yn awtomatig i awdur neu grëwr gwaith gwreiddiol.
Mae hawlfraint yn diogelu'r gwaith hwn rhag cael ei ddefnyddio heb ganiatâd yr awdur
Mae hawlfraint yn caniatáu i'r awdur neu'r crëwr allu elwa o'r hyn y maent wedi'i greu, naill ai drwy werthu neu drwyddedu eu gwaith.
Mae diogeliad hawlfraint yn awtomatig. Nid oes raid i awdur neu greawdwr gyhoeddi, cofrestru na gwneud cais am hawlfraint.
Mae hawlfraint yn berthnasol i unrhyw waith a grëwyd mewn copi caled neu fformat electronig. Mae hyn yn cynnwys:
Mae unrhyw ddarn o waith sydd wedi cael ei ysgrifennu neu'i gofnodi mewn rhyw ffordd (cyhoeddedig a heb ei gyhoeddi) wedi'i ddiogelu gan hawlfraint. Mae gwaith sydd wedi'i fynegi mewn ffordd 'osodedig' wedi'i ddiogelu gan hawlfraint. Nid yw hyn yn wir am feddyliau, syniadau a ffeithiau.
Mae gan berchennog hawlfraint hawliau unigryw dros waith hawlfraint.
Dim ond perchnogion hawlfraint sydd â'r hawl i awdurdodi gweithgareddau a elwir yn weithredoedd cyfyngedig. Mae'r rhain yn cynnwys
Mae gan berchennog yr hawlfraint hefyd hawliau perfformio i'w gwaith/gweithiau. Golyga hyn ei bod yn rhaid i berchennog yr hawlfraint roi caniatâd cyn unrhyw
Mae gan berfformwyr unigol hefyd hawliau i'w perfformiad. Boed hyn wrth ganu, actio, chwarae offeryn cerddorol neu unrhyw fath arall o berfformiad. Ceir gwybodaeth lawn am hawliau perfformwyr yn Adran 182 o Ddeddf Hawlfraint, Dyluniadau a Phatentau 1988.
Heb ganiatâd deiliad yr hawlfraint, bydd unrhyw un arall sy'n ymgymryd ag un o'r gweithredoedd cyfyngedig hyn yn torri'r gyfraith.
Mae gan berchennog yr hawlfraint hefyd hawliau economaidd o ran y gwaith. Golyga hyn y gallant elwa o'u gwaith drwy rentu neu werthu'r gwaith neu drwy drwyddedu'r gwaith i'w ddefnyddio gan eraill.
Mae gan berchennog yr hawlfraint hefyd hawliau moesol o ran y gwaith. Mae hawliau moesol yn cynnwys:
Ar gyfer gweithiau celf, cerddoriaeth, drama neu lenyddiaeth, awdur neu grëwr y gwaith yw perchennog cyntaf yr hawlfraint.
Ar gyfer gweithiau ar ffilm, perchennog yr hawlfraint yw prif gyfarwyddwr y ffilm ynghyd â chynhyrchydd y ffilm.
Y darlledwyr yw perchnogion yr hawlfraint ar gyfer darllediadau radio a theledu.
Y cyhoeddwyr yw perchnogion yr hawlfraint ar gyfer gweithiau cyhoeddedig.
Mae cyd-awduron yn rhannu perchnogaeth hawlfraint.
Gall gwaith gwreiddiol hefyd fod â 'haenau' o hawlfraint. Er enghraifft, gallai testun llyfr fod yn eiddo i'r awdur; cyfieithiad o'r testun i'r cyfieithydd; darluniadau i'r artist a'r trefniant teiposod i'r argraffydd/cyhoeddwr.
Mae'n bwysig cofio hefyd y gall perchnogaeth hawlfraint gael ei throsglwyddo, ei hetifeddu neu'i gwerthu. Nid yw hi bob amser yn ddiogel tybio mai chi yw perchennog yr hawlfraint, hyd yn oed os mai chi greodd y gwaith gwreiddiol.
Efallai nad ydych chi'n dal yr hawlfraint i waith sydd wedi'i gomisiynu gan drydydd parti neu waith a grëwyd yn rhan o'ch cyflogaeth.
Cofiwch: cyn gynted ag y bydd wedi'i greu, bydd eich gwaith wedi'i ddiogelu gan hawlfraint. Ar ôl ei greu, yr arfer safonol yw ychwanegu, er enghraifft, Eich Enw, (c) 2021 i ddangos y dyddiad creu.
Yn flaenorol, byddai awduron yn anfon copi o'u gwaith drwy'r post i'w hunain i brofi ei fod yn bodoli erbyn dyddiad penodol. Y dyddiau hyn, nid oes angen cymryd camau o'r fath oherwydd y bydd cyfrifiaduron yn dyddio dogfennau a gaiff eu creu arnynt yn awtomatig.
Yn gyffredinol, os ydych chi wedi creu gwaith yn rhan o'ch cyflogaeth, eich cyflogwr yw perchennog yr hawlfraint. Dylai telerau ac amodau eich cyflogaeth ddarparu manylion am bwy yw perchennog y gweithiau a grëwyd yn ystod eich cyflogaeth a sut y cânt eu defnyddio a'u diogelu.
Os ydych chi wedi creu eich gwaith yn rhan o'ch cyflogaeth ym Mhrifysgol Aberystwyth, cyfeiriwch at y ddogfen hon sy'n amlinellu Polisi Eiddo Deallusol y Brifysgol.
Yn y Deyrnas Unedig, caiff cyfraith hawlfraint ei chorffori yn Neddf Hawlfraint, Dyluniadau a Phatentau 1988.
Mae adrannau penodol o'r Ddeddf honno sy'n ymwneud â diogelu eich gwaith eich hun ar gael isod, sef:
